Vị thuốc
bán hạ là thân rễ đã chế biến sơ bộ của cây bán hạ Bắc Pinellia ternata Thunb, hoặc bán hạ nam Typhonium trilobatum (L) Schott. Họ Ráy Araceae. Bán hạ Bắc thường nhập từ Trung Quốc.
1. Chế biến sơ bộ
- Bán hạ Nam thu hoạch từ tháng 7 đến tháng 8 sau khi cây lụi
- Đào rễ lấy củ, rửa sạch, cạo bỏ vỏ hoặc đổ thành đồng khoảng 10 ngày đến khi vỏ củ tự thôi, đi giầy đạp cho tróc vỗ. Đồ chín, thái phiến dày 2-3mm. Phơi hay sấy nhẹ cho khô.
- Phiến thuốc khô cứng, màu trắng trong hoặc vàng nhạt. Độ ẩm an toàn không quá 13% với bán hạ Bắc, không quá 12% với bán hạ Nam.
2. Chế biến cổ truyền
2.1. Mục đích
+ Dùng phụ liệu: nước vôi, dịch nưốc gừng tươi, dịch nước vo gạo, dịch nước
kết hợp 2-3 phụ liệu với nhau để ngâm bán hạ 180-240°c có thể làm giảm hoặc hết vị ngứa
- Tăng tác dụng dẫn thuốc vào kinh tỳ, vị, tăng tác dụng hoá đờm ỗ tỳ vị, giảm nôn. Thường chế vói sinh khương, cam thảo.
- Tăng tác dụng dẫn thuốc vào kinh phế để tăng tác dụng hoá đờm ở phế, giảm ho, long đờm. Thường chế với cam thảo, quả bồ kết, phèn chua.
2.2. Phương pháp chê biến
2.2.1. Phương pháp chế theo Dược điển Việt Nam
- Chê theo chuyên luận “Bán hạ Bắc”:
- Công thức: Bán hạ Bắc 1000g
Cam thảo 100g
Bồ kết (quả) 100g
- Cho 3 thành phần trên vào, thêm nước đủ ngập. Nếu sôi đến khi phiến bán hạ chín đều (hết “nhân trắng đục”). Phơi sấy đến khi khô kiệt.
Chế theo phương pháp này vị ngứa giảm ít
- Chế theo chuyên luận bán hạ Nam (“củ chóc”):
- Công thức: Bán hạ Nam 1000g
Phèn chua 50g
Gừng tươi 100g
- Dịch nưốc vo gạo vừa đủ
+ Bán hạ ngâm trong nước vo, mỗi ngày thay nước một lần, rửa nhẹ.
+ Ngâm trong dịch nước phèn chua 3-5% trong 2 ngày đêm
+ Phơi hoặc sấy đến khi khô vừa
+ Tẩm dịch nước gừng, ủ đến khi thấm đều toàn phiên
+ Sao vàng đậm
Chế theo phương pháp này, vị thuốc hết ngứa, còn vị cay nhẹ
2.2.2. Chế pháp bán hạ
- Công thức: Bán hạ bắc 5000g
Phèn chua lOOg
- Bán hạ ngâm trong nước 5-7 ngày đến khi có bọt trắng nổi lên, rủa qua cho sạch. Ngâm tiếp tục trong dịch nước phèn chua đến khi hết vị ngứa. Vót ra, phơi khô.
2.2.3. Chế thảo bán hạ
- Công thức: Pháp bán hạ 5000g
Cam thảo 800g
Vôi sống 1000g
- Vôi tôi lây nưóc. Cam thảo cắt khúc, xay thành bột thô, trộn với nước vôi
- Ngâm bán hạ vào dịch trên đến khi thấm toàn bộ phiến
- Phơi đến khi khô kiệt
2.2.4. Chế khương bán hạ
- Công thức: Pháp bán hạ 5000g
Gừng tươi 1250g
Phèn chua 650g
- Thái mỏng gừng tươi, ngâm vào nưốc phèn chua
- Ngâm bán hạ trong dịch trên đến khi mềm
- Nấu đến khi chín đều toàn bộ phiến thuôc. Phơi sấy đên khô kiệt
2.2.5. Chế bán hạ khúc
- Phương pháp 1:
+ Công thức: Bột bán hạ Bắc 10kg (hoặc bột pháp bán hạ)
Bột mỳ 3kg
+ Trộn đều 2 loại trên với nước thành khối bột dẻo (nắm không dính tay). Dùng khuôn ép thành bánh dày 3-4cm. Phơi âm can đên độ ẩm 20% thì phơi nắng đến khi khô hoàn toàn.
- Phương pháp 2:
+ Công thức: Bột bán hạ 10kg
Hạt đậu đỏ 2kg
Hạnh nhân 2kg
Nghể răm (cây) 2kg
Lá cây cối xay 2kg
Bột mỳ 50kg
+ Nấu nhừ đậu đỏ và hạnh nhân
+ Nghiền cây nghề răm thành bột, thêm hột mỳ. Trộn đều 4 thứ trên, thêm nước vừa đủ ấm trộn thành khối bột dẻo (nắm không dính tay). Dùng khuôn ép thành bánh, phía trên đậy bằng lá èây cối xay. Đậy kín bằng bao tải, ủ 1-2 ngày đến khi lên mốc thì thái thành miếng dày 3-4cm. Phơi khô kiệt.
2.2.6. Chế đỏm tinh
- Phương pháp 1: bán hạ sông, tán thành bột mịn. Trộn vói dịch mật bò thành khối bột nhão. Nhồi vào túi mật, buộc chặt, phơi trên giàn bếp đến khi khô (khoảng 6 tháng). Làm lại 3-4 lần như vậy.
- Phương pháp 2: bán hạ sông, tán thành bột mịn. Trộn vối dịch mật bò. Sấy hoặc phơi đến khi khô, để đến khi lên mốc. Sau 15 ngày lại trộn với dịch mật bò. Đồ 3 ngày; để khi lên mốc. Sau một tháng làm lại như trên 3 lần. Cuối cùng sấy nhẹ đến khô. Đồ lại đến khi mềm. cho vào túi mật phơi khô kiệt.
- Tiêu chuẩn thành phẩm; các chế phẩm bán hạ chế theo phương pháp Dược điển (chuyên luận củ chóc), pháp bán hạ, khương bán hạ và các dạng phiến khác không còn vị ngứa.
Các bạn có thể dễ dàng mua Bán hạ tại nhà thuốc online bằng cách
- Mua hàng trực tiếp tại cửa hàng :
- Đ/c : Ngách 8/43 Phú đô, Từ Liêm, Hà Nội
- Mua hàng trên website : http://santhuoc.net
- Mua hàng qua số điện thoại hotline : Call/Zalo: 0901796388 để được gặp dược sĩ đại học tư vấn cụ thể và nhanh nhất
